CESSAS’A GÖRE İLLETİN TAHSİSİ
(The Restriction of Cause of Jassas
)
|
Yazar
|
:
Adnan ALGÜL
- Emre BÖLÜKBAŞ
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
24
|
|
Sayı |
:
83
|
|
Sayfa |
:
1-30
|
| Dergiye Geliş Tarihi |
:
1.07.2020
|
| Yayımlanma Tarihi |
:
30.09.2020
|
Özet
İslâm hukukunda nasslarda yer almayan bir meselenin çözüme kavuşturulmasında
kıyasın büyük bir önemi bulunmaktadır. Kıyasla Kur’ân, Sünnet ya da icmâ’da hükmü
belirtilen bir olayla hükmü nassta yer almayan meselenin çözüme kavuşturulması mümkündür.
Kıyasın temel yapı taşı ise illettir. İslâm hukukçuları illet hakkında detaylı incelemelerde
bulunmuşlardır. Bu konulardan birisi ise illetin tahsisidir. İlletin tahsisi; illetin
bulunmasına rağmen bir engel sebebiyle hükmün bulunmamasıdır. Usûlcüler illetin tahsisi
hususunda genel olarak cevaz verenler ve vermeyenler şeklinde iki kısma ayrılmışlardır.
Kerhî (ö. 340/952), Cessâs (ö. 370/981), Debûsî (ö. 430/1039) ve Iraklı Hanefîlerin
çoğunluğu illetin tahsis edilebileceğini benimsemişlerdir. Pezdevî (ö. 482/1089), Serahsî
(ö. 482/1090?) ve Ebü’l-Yüsr (ö. 493/1100) gibi Maverâünnehir fakihlerinin ekseriyeti
illetin tahsisine karşı çıkmışlardır. Cessâs tahsis ile istihsan arasında bağlantı kurarak
istihsanın bir nev‘înin illetin tahsisi sonucunda meydana geldiğini savunmuştur. Bu
araştırmada Cessâs’ın görüşü esas alınarak iki grup arasında karşılaştırılma yapılmıştır.
Gerçekleştirilen incelemenin sonucunda illetin tahsisi meselesinin pratiğe yansımadığı
tespit edilmiştir. Tahsis olduğu belirtilen yerlerde kıyasın icâb ettiği hüküm Cessâs’a göre
engel diğer usûlcülere göre illetin oluşmaması sebebiyle meydana gelmemiştir.
Anahtar Kelimeler
İslâm, Hukuk, Usûl, Hanefî, Cessâs, İllet, Tahsis.
Abstract
The comparison (qıyas) is of great importance in resolving an issue that not included
in the texts (nass) in Islamic law. It’s possible to resolve an issue that is not included in
the text by comparing the similar event that is stated the judgment in Qur’an, Sunnah
or Idjmā'. The basic principle of qıyass is cause. Islamic jurists made detailed studies
on causes. One of these issues is the restriction of causes too. The restriction of cause;
despite the presence of the cause, there is no at provision stayed behind due to an obstacle.
Scholars are generally divided into two parts about the restriction of causes. Karkhi,
Jassas, Dabusi and the majority of Iraqi Hanafi scholars have adopted the view of the
restriction of cause. Most of the Transoxania’s scholars such as Bazdawi, Sarakhsi and
Abu Yusr opposed the restriction of cause. By linking restrictions with istihsan, Jassas
argued that some of the istihsan occurred as a result of the restriction of cause. In this
research, comparing among the two groups was made comparison by giving priority
to Jassas’s view. As a result of this performed examination, it was determined that the
issue of the restriction of cause was not reflected on practice. Jassas the provision which
required the comparison is not occured due to obstacle in the places where stated as the
restriction.
Keywords
Islam, Usul al-Fiqh, Hanafi, Jassas, Cause, Restriction.
