ZÜHLÎ İLE BUHÂRÎ ARASINDAKİ TARTIŞMALAR VE RİVAYETLERE YANSIMASI
(Arguments Between Zuhli and Bukharı and it’s Effects to the Narratives
)
|
Yazar
|
:
Hamdi Türkoğlu
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
24
|
|
Sayı |
:
83
|
|
Sayfa |
:
405-426
|
| Dergiye Geliş Tarihi |
:
11.07.2020
|
| Yayımlanma Tarihi |
:
30.09.2020
|
Özet
Hicrî III. asır, hadis tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Hadis ve sünnet
konusunda yapılan faaliyetler dikkate alınarak bu dönem hadis tarihinin altın çağı olarak
nitelendirilmektedir. Bununla birlikte bu asrın ilk yarısında mihne gibi bazı olumsuz hâdiseler
de yaşanmıştır. Bu dönemde savunuculuğunu Muʻtezile’nin üstlendiği Kur’an’ın
mahlûk olduğu fikri, Abbasî idaresi tarafından benimsenmiş ve bu resmî fikri kabul etmeyen
birçok âlime baskı yapılarak söz konusu düşünceyi kabul etmeyenler ağır bir şekilde
cezalandırılmıştır. İdare tarafından ulemâya yapılan baskılar süreç içerisinde azalıp
sona ermesine rağmen yankıları bir süre daha devam etmiş, bu defa ulemâ kendi içerisinde
konu etrafında tartışmaya girişmiş ve ilgili meseleyi baskı unsuru olarak kullanmıştır.
Bazı muhaddisler bu sebeple birbirini tenkit ederek birbirlerinin rivayetlerini terk
etmiştir. Nitekim mezkûr tartışmalara bizzat şahit olan ve aynı zamanda bu tartışmaların
birer tarafı olan Buhârî ve hocası Muhammed b. Yahyâ ez-Zühlî de bu olumsuzluklardan
nasibini almıştır. Öyleki Buhârî, Zühlî’nin beldesi Nîsâbûr’u terk etmek zorunda kalmıştır.
Dönemin iki güvenilir ve meşhur muhaddisi arasındaki bu olumsuz gelişmelerin izleri
rivayetlerde de görülmektedir. Bu çalışmada hoca Zühlî ile talebe Buhârî arasındaki tartışmalar
ve bu tartışmaların rivayetlere yansıması üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Hadis, Zühlî, Buhârî, Mihne, Halku’l-Kur’an.
Abstract
The third century of hijra has a great deal of importance from the stand point of hadith
history. Considering the activities on hadith and sunnah, this period is considered as the
golden age of hadith history. However, in the first half of this century, some negative events
such as Mihna were also experienced. In this period, the doctrine of the Createdness of
the Qur’an which was advocated by Mu’tazila was adopted by the Abbasid Caliphate
and many scholars who were opponents of this doctrine were pressured and forced
being severely punished to have faith in this official doctrine. As the time went by, the
pressures made by the government to the ulemâ decreased and even came to an end but
the influences continued for a while, in this time Muslim schoolars started to discuss the
issue within itself and used it as a pressure factor. Therefor many hadith scholars severely
criticized each other and left their narrations. Bukhari and his khocah Mohammed ibn
Yahya az- Zuhli also witnessed the aforementioned discussions and affected by them
negatively. Such that Bukhari had to leave Nishabur which was Zuhli’s home town. The
traces of these negative effects between these two reliable and famous hadith schoolars
of the period can be seen in the narratives. In this study, the discussions between the
khocah Zuhli and the pupil Bukhari and the reflection of these discussions on the hadith
narrations were emphasized.
Keywords
Hadith, Zuhli, Bukhari, Mihna, Createdness of the Qur’an.
