DİLBİLİMİNİN BÜYÜKBABASI HUMBOLDT
(Grandfather of Linguistics Humboldt
)
|
Yazar
|
:
Mehmet Akif Duman
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
84
|
|
Sayfa |
:
409-434
|
| Dergiye Geliş Tarihi |
:
10.08.2020
|
| Yayımlanma Tarihi |
:
27.12.2020
|
|
DOI Number: |
:
|
| Cite : |
Mehmet Akif Duman , (2020). DİLBİLİMİNİN BÜYÜKBABASI HUMBOLDT. Ekev Akademi Dergisi, 84, p. 409-434. Doi: 10.17753/Ekev1626.
|
Özet
Dilbilimin kurucularından sayılan Wilhelm von Humboldt’un bu kapsamdaki görüşlerinin
merkezinde on sekiz maddelik yarım kalmış notları vardır. Thesen zur Grundlegung
einer Allgemeinen Sprachwissenschaft (Genel Dilbilimin Temeli Üzerine Tezler) başlıklı
notlar teorik izahatın nesnel çözümlere dönüşmeye başladığı noktada kesilmesine rağmen
dile yöneltilen bakışın farklılığı ve orijinalliği ile Humboldt’un görüşlerine ışık tutar
niteliktedir. Bu metni merkeze alarak yapılan tetkikin Humboldt’un dilbilim anlayışı için
mümkün olduğunca geniş ve işlevsel bir çerçeve çizmesine çalışılmıştır. Dilbilim araştırmaları
için bir sistem arayışında olan Humboldt dilin yaşayan bir varlık olması ve
sonsuzluğu karşısında temkinli olsa da mütalaalarını “genel dil”, “özel dil” ve bunların
hülasalarının toplamı olan “tarihi dil” tasnifi yapacak kadar ilerletir. Bilhassa geist’ın
dili taşıma özelliği ve dilin aşkınlığı konusundaki tespitler, dillerin etkileşim özelliklerinden
dolayı bir bütün olarak ele alınmaları gerekliliği ve dilin hem kültürü taşıması hem
de yaratması gibi çıkarımlar onun bakışının ne kadar kapsayıcı ve orijinal olduğunu
gösterir. Herkesin hâlihazırda kullandığı ve konuşmayı şekillendiren ortak bir “metin
geleneği” (alm.Texttradition) olmasına rağmen her bireyin, her seferinde yeni bir “metin
türü” (alm.Textsorten) üretiyor olması ve konuştuğumuz dil kadar, yani bildiğimiz kelime
miktarınca düşünüyor olmak bilişselliğin de incelenmesini gerekli kılar. Sadece “düşünce
ve dil”, “ben ve dünya rabıtası”, “semiyotik”, “dil ve ulusal karakter” bu bağlamda
incelenmemiş bilişsellik müstakil olarak kapsama alınarak Humboldt’un dil felsefesine
dönüşüne kadar kapsam genişletilmiştir. Dil ile halkın konuştuğu dili anlayan ve dili düşüncenin yaratıcı aracı sayan Humboldt’un dilbilim konusundaki görüşlerini idrak etmeden
“dilbilim” hakkında hüküm vermek nerdeyse imkânsızdır.
Anahtar Kelimeler
Wilhelm von Humboldt, dilbilim, Dil Felsefesi, Semiyotik, Noam Chomsky, Karl Bühler.
Abstract
Wilhelm von Humboldt, one of the founders of linguistics, has eighteen points of
unfinished notes in the center of his views about this matter. Although the notes titled
“Theses on the foundation of general linguistics” ceased at the point where the theoretical
explanation began to turn into objective solutions, it sheds light on Humboldt's views
with the distinction and originality of the language directed. It was tried to draw a wide
and functional framework for Humboldt's linguistic understanding as much as possible.
Looking for a system for linguistics, Humboldt is wary of the language being a living being
and its infinity. Nevertheless, he advances his opinions enough to classify it into “general
language”, “special language” and their extracts “historical language”. Especially
geist's feature of carrying the language and the transcendence of the language, the
necessity of addressing languages as a whole due to their interactivity and implications
such as the language carrying and creating culture shows how inclusive and original
his look is. Although there is a common “text tradition” that everyone already uses and
shaping speech, the fact that each individual is producing a new “text type” each time
and one thinks only through the words in his mind, it requires the study of “cognition”.
Only “thought and language”, “me and the world”, “semiotics”, “language and national
character” have not been studied in this context, and the content has been extended until
Humboldt's return to language philosophy. It is almost impossible to make a judgment
about “linguistics” without realizing the views of Humboldt, who understands the
language and the language spoken by the people and regards language as the creative
tool of thought.
Keywords
Wilhelm von Humboldt, Linguistics, Philosophy Of Language, Semiotics, Noam Chomsky, Karl Bühler.
