HİMÂYE ARAYAN ŞAİRİN SULTANA NİYAZI: II. BAYEZİD DÖNEMİ ŞAİRİ GAYBÎ VE TERBİYET-NÂME’Sİ
(A Poets Supplication Who Expect Sultan’ s Patronage: Gaybî The Poet of Bayezid II’ss Period and His Terbiyet-Nâme
)
|
Author
|
:
Serkan Türkoğlu
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
22
|
|
Number |
:
73
|
|
Page |
:
513-556
|
Özet
Osmanlı edebiyatındaki hâmîlik sistemi, başta padişahlar olmak üzere devlette üst
düzey görevlerde yer alan kişilerin sanatkârları maddi ve manevi destekleriyle koruma
altına almaları şeklinde uygulanmıştır. Bu uygulama, bir müddet sonra bir gelenek hâline
gelmiş ve yüzyıllarca varlığını devam ettirmiştir. Divan şairleri de hem maddi bir gelir
elde etmek hem de toplum içerisinde saygın bir konuma ulaşabilmek amacıyla hâmîlerle
yakın temas kurma gayreti içinde olmuşlardır.
Osmanlı padişahlarının şiirle ilgilendikleri, hatta bir kısmının divan tertip edecek kadar
çok sayıda şiir kaleme aldığı bilinmektedir. Padişahlar, şiir ve sanata olan ilgilerinin
bir neticesi olarak şairleri ve sanatkârları da himaye etmişlerdir. Kendisi de bir şair olan,
Adlî mahlasıyla şiirler kaleme alan II. Bayezid, saltanatı yıllarında birçok âlim, şair ve
sanatkârı himayesi altına almış ve onlara maddi yardımlarda bulunmuştur.
II. Bayezid dönemi şairlerinden olan Gaybî, padişahın himâyesi altına girebilmek, ondan
destek görebilmek için Terbiyet-nâme adlı bir eser kaleme almıştır. Hayatı hakkında
kaynaklarda bilgi bulunmayan şairin tespit edilebilen tek eseri, Terbiyet-nâme’dir. Bu
çalışmada, öncelikle Osmanlı edebiyatında hâmîlik geleneği ile ilgili birtakım bilgiler
sunulmuştur. Ardından, II. Bayezid dönemi şairlerinden olan Gaybî ile ilgili bazı
tespitlerde bululnulmuş ve eldeki tek eseri Terbiyet-nâme, şekil ve içerik yönünden ele
alınarak eserin transkripsiyonlu metni verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Gaybî, Terbiyet-nâme, II. Bayezid, Himâye, Hâmî.
Abstract
In the Ottoman literature Padishah and top bureaucrats carried out patronage
mechanism by protecting artists with moral and material support. This mechanism
became a tradition by the time and continued for years. Ottoman poets essayed to get
in contact with top mentors in an effort to attain moral and material support by earning
respect at society.
Ottoman Padishah were interested in poetry and also some of the wrote poesies
enough to fix up e divan. As a result of their interest to poetry they patronised poets and
artists. Bayezid II as a poet wrote poesies with the name of Adlî patronized many of the
poets, artists and scholars; supported them by moral and material aspects who lived in
his period.
Gaybî is a poet lived in Bayezid II’s period, wrote a work named as Terbiyet-nâme for
the purpose of attaining Padishah’s patronage and his support. We have no informaton
about his life and also the only work that belong to the poet is Terbiyet-nâme. In this
article, formerly we presented some information about patronage mechanism in Ottoman
literature. And then we made some determination about the Bayezid II period poet Gaybî
and his only known work which is named as Terbiyet-nâme is examined by its form and
content features. At the last we transmitted the text.
Keywords
Gaybî, Terbiyet-name, II. Bayezid, auspices, protector.
